Νομοθεσία που Αφορά τη Ρύθμιση της Αγοράς Ηλεκτρισμού
Το νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο που εφαρμόζεται στην αγορά ηλεκτρισμού βασίζεται στον περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού Νόμο (Ν. 122(Ι)/2003). Ο Νόμος αυτός δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας την 25η Ιουλίου 2003, στο πλαίσιο των προ-ενταξιακών μέτρων που έλαβε η Κυπριακή Δημοκρατία για εναρμόνιση με το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο. Ο πρώτος αυτός νόμος μετέφερε τις πρόνοιες της Οδηγίας 96/92/ΕΟΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Δεκεμβρίου 1996 σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στο εθνικό δίκαιο. Συγκεκριμένα, προνοούσε για τη σύσταση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου (ΡΑΕΚ) και του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ).
Η ΡΑΕΚ ιδρύθηκε ως ανεξάρτητη αρχή, επιφορτισμένη με τη ρύθμιση της αγοράς ηλεκτρισμού. Προς το σκοπό αυτό, ο αρχικός Νόμος της παρείχε συγκεκριμένα καθήκοντα, αλλά και αρμοδιότητες ώστε να μπορεί να τα επιτελεί. Σημαντικοί πυλώνες των καθηκόντων της ΡΑΕΚ ήταν και παραμένουν η προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών ηλεκτρισμού, η διευκόλυνση της ανάπτυξης του ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρισμού, καθώς και η διασφάλιση της επάρκειας σε ηλεκτρική ενέργεια.
Ο ΔΣΜΚ συστάθηκε αρχικά ως Μονάδα Διαχείρισης του Συστήματος Μεταφοράς μέχρι την έκδοση σχετικής άδειας από τη ΡΑΕΚ, οπόταν και απόκτησε νομική οντότητα ξεχωριστή από αυτήν της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ). Ο ΔΣΜΚ έχει ως κεντρικό καθήκον του τη διαχείριση, λειτουργία και ανάπτυξη του Συστήματος Μεταφοράς. Διευκρινίζεται ότι στην περίπτωση της Κύπρου, η ΑΗΚ παραμένει ως ο Ιδιοκτήτης του Συστήματος Μεταφοράς. Επιπρόσθετα, ο ΔΣΜΚ είναι αρμόδιος για την επανεξέταση και τροποποίηση των Κανόνων Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΚΑΗ) και των Κανόνων Μεταφοράς και Διανομής (ΚΜΔ).
Έκτοτε έγιναν οκτώ (8) συνολικά τροποποιήσεις του νόμου, οι σημαντικότερες εκ των οποίων το 2004 για σκοπούς εναρμόνισης με το δεύτερο ενεργειακό πακέτο, δηλαδή την Οδηγία 2003/54/ΕΚ σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και το 2012 για σκοπούς εναρμόνισης με το τρίτο ενεργειακό πακέτο, δηλαδή την Οδηγία 2009/72/ΕΚ σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Το 2019 η Υπηρεσία Ενέργειας ετοίμασε και προώθησε προς τη Νομική Υπηρεσία για τη διενέργεια του απαραίτητου νομοτεχνικού ελέγχου, ειδικό νομοσχέδιο με το οποίο, μεταξύ άλλων, προωθείται η πλήρης ανεξαρτητοποίησή του ΔΣΜΚ από την καθετοποιημένη Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου, καθώς και η ορθότερη ανάθεση σε αυτόν του ρόλου του Λειτουργού της Αγοράς Ηλεκτρισμού, ενόψει του επικείμενου ανοίγματος της αγοράς ηλεκτρισμού στον ανταγωνισμό μέσα στο έτος 2021
Το 2019 η Ευρωπαϊκή Ένωση ψήφισε τα νομοθετήματα του ενεργειακού πακέτου «Καθαρή Ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» που σχετίζονται με τον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρισμού σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Το νέο αυτό πακέτο τοποθετεί τον καταναλωτή στο επίκεντρο της μετάβασης, ενισχύοντας τόσο την προστασία των δικαιωμάτων του, αλλά και δίδοντας του εργαλεία για άμεση συμμετοχή στην αγορά ηλεκτρισμού. Συγκεκριμένα, περιέχει πρόνοιες που ρυθμίζουν την εγκατάσταση Έξυπνων Συστημάτων Μέτρησης, συστημάτων αποθήκευσης και της σύνδεσης σημείων επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων με το σύστημα διανομής στην επικράτεια των Κρατών Μελών. Επιπρόσθετα θεσμοθετεί το δικαίωμα των πελατών να συμμετέχουν ενεργά στην αγορά ηλεκτρισμού μέσω της νέας κατηγορίας «Ενεργών Πελατών», των «Ενεργειακών Κοινοτήτων Πολιτών», του δικαιώματος για σύναψη σύμβασης σωρευτικής εκπροσώπησης (aggregation) και σύναψης σύμβασης δυναμικής τιμολόγησης ενέργειας, την παροχή εργαλείων σύγκρισης προσφορών από προμηθευτές, τη θέσπιση επιπρόσθετων αγοραίων μέτρων για την ενίσχυση της θέσης των ευάλωτων πελατών και τον καθορισμό της ενεργειακής φτώχειας.
Στην παρούσα φάση η Υπηρεσία Ενέργειας προχώρησε με τη σύνταξη δύο νομοσχεδίων τα οποία αναμένεται να θέσει σε δημόσια διαβούλευση πολύ σύντομα. Το πρώτο νομοσχέδιο συγκεντρώνει όλα τα άρθρα που αφορούν τη ΡΑΕΚ σε ξεχωριστό νομοσχέδιο και εναρμονίζει το εθνικό νομικό πλαίσιο με το άρθρο 57 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/944 σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Το δεύτερο νομοσχέδιο αφορά την πλήρη αντικατάσταση των περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού Νόμων του 2003 μέχρι 2018 με νέο Νόμο πλήρως εναρμονισμένο με τις πρόνοιες του τέταρτου ενεργειακού πακέτου (Οδηγία (ΕΕ) 2019/944, Κανονισμό (ΕΕ) 2019/941, Κανονισμό (ΕΕ) 2019/943).